انحراف جانبی ستون فقرات یا اسکولیوزیس چیست؟
ستون فقرات بدن انسان در حالت طبیعی دارای فرورفتگی‌ها و قوس‌هایی در نقاط مختلف است که ایستادن، نشستن و راه رفتن را میسر می‌کنند. این ستون در ناحیه گردن دارای مقداری انحنا به داخل (تقعر)، در قسمت پشت قفسه سینه دارای مقداری انحنا به خارج (تحدب) و در ناحیه کمر دارای مقداری انحنا به سمت داخل (تقعر) است. هرگونه تغییر در زاویه طبیعی انحنای ستون فقرات می‌تواند باعث مشکلات متعدد از محدودیت در حرکت گرفته تا اختلالات قلبی-عروقی، ریوی و گوارشی شود. اسکولیوزیس (انحنای جانبی ستون مهره‌ها)، کایفوزیس (گوژپشتی) و لوردوزیس (گودی کمر) از شایع‌ترین اختلالات راستای ستون فقرات هستند که در بسیاری از مواقع به دلیل عادت‌های غلط و وضعیت‌های نامناسب بدن حین ایستادن، نشستن، خوابیدن و راه رفتن ایجاد می‌شوند.
در این مقاله از سایت متخصص کایروپراکتیک دکتر مسعود اعتدالی با عوامل، علائم و راه‌های درمان اختلال اسکولیوزیس آشنا خواهید شد. در مقالات بعدی سایت به معرفی 2 اختلال دیگر میپردازیم.
بررسی یک اختلال شایع در راستای ستون فقرات
با مشاهده ستون فقرات از جلو یا پشت، مهره‌ها باید صاف و در راستای یک خط مستقیم روی هم قرار گرفته باشند. در اسکولیوزیس، ستون مهره‌ها از پشت، منحنی به نظر می‌رسد. انحنای جانبی در ستون فقرات می‌تواند به شکل حرف اس لاتین (S) و یا سی لاتین (C) باشد. اسکولیوزیس در دو دسته «ساختاری» و «عملکردی» نیز تقسیم‌بندی می‌شود. اسکولیوزیس ساختاری از اختلال در استخوان‌بندی ستون فقرات نشأت می‌گیرد اما اسکولیوزیس عملکردی به دلیل عدم تعادل در عضلات و اسپاسم‌های عضلانی ایجاد می‌شود. عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در این بیماری نقش داشته باشند. اختلاف قد پاها، دیستروفی یا تحلیل عضلانی و بیماری‌های مادرزادی از علل ثانویه ابتلا به این بیماری هستند.
اسکولیوزیس در خانم‌ها شایع‌تر است و معمولا از کودکی آغاز می‌شود و با تکامل رشد، علائم خود را نشان می‌دهد. پس از اتمام سن رشد نیز از پیشرفت باز می‌ایستد. این بیماری ممکن است در هر ناحیه از ستون فقرات ایجاد شود اما در قفسه سینه و کمر بیشتر دیده می‌شود. اسکولیوزیس می‌تواند باعث درد شانه، کتف، گردن، پشت و دردهای عضلانی شود. همچنین ممکن است با تنگی نفس، یبوست و افزایش دردهای قاعدگی در خانم‌ها همراه باشد. از لحاظ ظاهری نیز معمولا باعث برجستگی دنده‌ها در یک سمت بدن می‌شود. این بیماری در طولانی‌مدت ممکن است فرد را به مشکلات قلبی و ریوی دچار کند.
تشخیص این بیماری
این بیماری را می‌توان با معاینه، انجام تست‌های ارتوپدی و بررسی رادیولوژی، تشخیص داد. برای تشخیص نوع اسکولیوزیس اعم از ساختاری یا عملکردی می‌توان از تست «آدامز» استفاده کرد. در این تست بیمار باید مقابل پزشک ایستاده و به او پشت کند. سپس پزشک، لگن بیمار را ثابت نگه داشته و از او درخواست می‌کند به جلو خم شود. با این حرکت می‌توان فیله‌های کمر را مشاهده کرد. می توانید مطالب بیشتری در مورد ستون فقرات را در اینستاگرام دکتر مسعود اعتدالی مطالعه کنید.
بیشتر بخوانید: درمان آرتروز زانو بدون جراحی
اگر فیله‌ها در اسپاسم رفته و دچار برجستگی شده باشند، اسکولیوزیس از نوع عملکردی است. در این نوع اسکولیوزیس معمولا با خم شدن بیمار به جلو، انحنای ستون فقرات از بین می‌رود. اما در اسکولیوزیس ساختاری، با خم شدن به جلو همچنان خمیدگی در ستون فقرات مشاهده می‌شود. بعد از تشخیص نوع اسکولیوزیس می‌توان برای تعیین درجه و محل آن، رادیولوژی درخواست کرد. اگر انحنای ستون فقرات بیش از 10 تا 12 درصد باشد، تشخیص اسکولیوزیس قطعی می‌شود.
تشخیص به موقع اسکولیوزیس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا درمان زودهنگام آن می‌تواند بسیار موثر واقع شود. پدر و مادرها باید حتما به نحوه ایستادن و صاف بودن ستون فقرات فرزندان خود توجه داشته باشند و در صورت مشاهده هرگونه انحنا در ستون مهره‌ها یا بالا و پایین بودن سرشانه‌های کودک، او را نزد پزشک ببرند. موارد خفیف اسکولیوزیس را می‌توان با تجویز بریس (ارتوز)، درمان‌های دستی کایروپراکتیک و فیزیوتراپی بهبود بخشید.
بریس‌های اسکولیوزیس
اما موارد شدید آن ممکن است به جراحی احتیاج داشته باشند. بریس‌های اسکولیوزیس باید منحصر به فرد و متناسب با نوع اسکولیوزیس، محل و درجه آن ساخته شوند. بریس‌ها به دو نوع کلی نرم و سخت تقسیم‌بندی می‌شوند و باید تمام‌وقت پوشیده شوند. ورزش‌ها و حرکات اصلاحی نیز در بهبود اسکولیوزیس نقش مهمی ایفا می‌کنند. افراد مبتلا به این بیماری هرگز نباید خود را از ورزش محروم کنند بلکه با معاینه صحیح و دریافت راهنمایی‌های لازم می‌توانند فعال باقی بمانند و از فواید ورزش بهره‌مند شوند.
پس از شروع درمان، بیمار باید مجدد در فواصل منظم از طریق رادیولوژی بررسی شود. از این طریق می‌توان تغییر در انحنای ستون فقرات و میزان تاثیرگذاری درمان‌های دستی، فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی و بریس را مشخص کرد. جراحی معمولا زمانی تجویز می‌شود که این درمان‌ها بی‌نتیجه بمانند و علائم اسکولیوزیس شدت یابند. جراحی اسکولیوزیس با روش اسپاینال فیوژن انجام می‌شود. در این روش، جراح مهره‌های درگیر را با پیچ به یکدیگر متصل کرده و در جای خود فیکس می‌کند تا در یک راستا قرار بگیرند. البته باید توجه داشت که فیوژن مهره‌های کمری، محور حرکتی طبیعی را در ناحیه مورد نظر به طور دائم کاهش می‌دهد. بنابراین می‌تواند موجب بروز دردهایی در آینده شود. اما این دردها به عوارض ریوی، قلبی و … ناشی از اسکولیوزیس در آینده می‌ارزند.
مطالعه بیشتر:
تمرینات ورزشی مناسب شکستگی آرنج
کاهش درد آرتروز زانو با تزریق داخل مفصلی کورتون