علل و تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟
شاید عبارت “دیسک دارم” را بارها از کسانی که کمر درد دارند شنیده باشید، اما جالب است که بدانیم همه ما دیسک داریم و این داشتن دیسک نیست که باعث کمردرد میشود، بلکه آنچه درد ایجاد میکند فتق یا بیرون زدگی یا هرنیشن دیسک کمر است که با فشار بر روی نخاع و ریشههای عصبی درد ایجاد میکند. البته بیرون زدگی دیسک کمر یا فتق دیسک تنها یکی از علل کمر درد است و علل مختلفی میتوانند باعث کمردرد شوند.
دیسک کمر چیست؟
به بالشتک ژلهای بین هر دو مهره دیسک گفته میشود که ضخامت بین ۳ تا ۹ میلی متر دارد. ساختار دیسک محتوی آب، کلاژن و پروتئین است. هر دیسک بین مهرهای کمری شامل قسمت ژل خمیری در وسط و حلقه کلاژن در اطراف است. تنها حلقههای بیرونیتر حاوی رگهای خونی هستند، به همین دلیل بخش اعظم دیسک ذاتا از ترمیم کمتری برخوردار است.
وظیفه دیسک بین مهرهای ایجاد فاصله بین مهرهها و جذب و انتقال بارها در ستون مهرهای است. شاید سوال پیش بیاید چرا باید مهرهها از هم فاصله داشته باشند؟ این فضا عبور مناسب ریشههای عصبی که از نخاع بیرون میآیند را میسر میسازد و همچنین این فاصله، توانایی مهرهها را برای چرخش به جلو و عقب را فراهم میسازد.
چه افرادی بیشتر در معرض بیرون زدگی دیسک کمر هستند؟
آقایان بیشتر از خانمها در معرض بیرون زدگی دیسک کمر هستند. شایعترین سن فتق دیسک کمر بین ۳۰ تا ۵۰ سال است. به این دلیل که در این سن معمولآ دیسکها پر آب هستند و انعطاف پذیری بیشتری دارند، لذا احتمال بیرون زدگی بیشتری وجود دارد.
اما با افزایش سن، آب دیسک کاهش یافته و احتمال کمی وجود دارد تا آب داخل دیسک به بیرون بیاید و ریشههای عصبی را تحت فشار قرار میدهد.
دلیل بیرون زدگی دیسک کمر شامل موارد زیر میشود:
- ژنتیک یا همان سابقه خانوداگی
- زندگی بی تحرک
- نشستن یا رانندگیهای طولانی مدت
- سرفههای مزمن
سیگار کشیدن:
سیگار کشیدن باعث میشود دیسک نتواند مواد مغذی را به خود جذب کند، بنابراین دیسک در افراد سیگاری با نیروی کمتری دچار بیرون زدگی و یا پارگی میشود.
بارداری:
معمولا ۵۰ درصد افراد در ماههای پنج تا هفتم بارداری کمردرد را تجربه میکنند. در برخی موارد افراد قبل از دوره بارداری هم بیرون زدگی دیسک داشتهاند و در حین بارداری با افزایش وزن نوزاد و بزرگ شدن شکم، خط ثقل بدن به جلو منتقل میشود و همچنین کشیده شدن عضلات شکم در طول این دوره باعث ضعف عضلات شکمی شده و عملکرد محافظتی این عضلات روی ستون فقرات کم میشود، لذا ایجاد فشارهای اضافی بر روی ستون فقرات، درد بیشتری را ایجاد میکنند.
علاوه بر این ترشح هورمون ریلاکسین و پروژسترون در این دوره باعث شل شدن لیگامانها و تحرک بیشتر مفاصل میشود که میتواند درد در انتهای کمر ایجاد کند. همچنین بزرگ شدن رحم، خود باعث فشار بر روی شبکه اعصاب داخل لگن میشود و دردهای کمری یا سیاتیک ایجاد میکند.
- بلند کردن یا کشیدن اجسام سنگین
- هر نوع ضربه یا فشار ناگهانی روی ستون مهره ها مانند سقوط از ارتفاع
- اضافه وزن و چاقی
- حرکات ورزشی نامناسب
تشخیص دیسک کمر
برای تشخیص دیسک کمر پزشک یا فیزیوتراپیست ابتدا تاریخچه درد را از شما خواهد پرسید. سپس با انجام معاینات بالینی به تشخیص میرسد. برای قطعی کردن تشخیص خود از ابزار مختلفی مانند ام آر آی و سی تی اسکن و دیسکوگرام، نوار عصب و عضله و … هم کمک میگیرد.
روشهای تشخیص دیسک کمر در معاینه بالینی
پزشک یا فیزیوتراپیست شما در این مرحله از تستهای اختصاصی مانند بالا بردن پا یا خم کردن گردن و ستون فقرات کمری به جلو یا عقب یا طرفین و یا حرکات ترکیبی استفاده میکند. همچنین با لمس نواحی درناک و یا با زدن چکش در نقاط خاصی سطح رفلکسها و میزان حساسیت دیسک و اعصاب شما را میسنجد.
علاوه بر این فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص قدرت عضلانی شما را میسنجد تا تعیین کند که ریشههای عصبی تحت فشار هستند یا نه؟ همچنین ممکن است از شما بخواهد بر روی پاشنه یا پنجه خود راه بروید.
شایعترین علائم دیسک کمر
شایع ترین علائم دیسک کمر شامل موراد زیر میشود که در ادامه هر کدام از علایم و نشانهها را بررسی مینماییم.
علائم اولیه دیسک کمر
علائم دیسک کمر بسته به میزان بیرون زدگی به صورت کمر درد ناگهانی و شدید یا درد تدریجی بروز میکند. درد معمولا با نشستنهای طولانی مدت، سرفه و عطسه بیشتر میشود. ممکن است درد فقط در ساق پا باشد و در کمر دردی نداشته باشیم. درد در ساق پا بیانگر وجود فتق دیسک بزرگتری نسبت به هنگامی است که درد به تنهایی در ناحیه کمر وجود دارد.
علائم دیسک کمر خفیف
در موارد بیرون زدگی خفیف دیسک، فرد فقط درد مبهم در ناحیه کمر را تجربه میکند که با استراحت بهبود مییابد.
علائم دیسک کمر شدید یا پیشرفته
اما در بیرون زدگی های شدید علاوه بر درد کمر، درد شدید و تیزی به باسن و ساق پا هم کشیده میشود. درد در یک پا یا هر دو پا دیده میشود. حتی ممکن است بیمار برای کاهش درد به یک طرف خم شود.
علائم دیسک کمر در پاها
علائم دیسک کمر در پاها به صورت درد و بی حسی، خواب رفتگی، سوزن سوزن شدن یا سوزش دیده میشود. بسیاری از افراد تصور میکنند دردهای دیسک کمر فقط در پشت پا ظاهر میشود، اما این گونه نیست و بسته به ریشه عصب درگیر، درد ممکن است در قسمت داخلی ران یا قدام ران و کشاله تا زانو هم دیده شود. علاوه بر این در معاینه رفلکس ها و قدرت عضلات پا با کاهش میزان رفلکس ها و قدرت عضلات روبرو میشویم.
علائم پارگی دیسک کمر
از شایعترین علامت پارگی دیسک بروز درد پایدار در ناحیه پشت است. اسپاسم شدید عضلانی، بی اختیاری ادرار و مدفوع و درد عمقی شدید و تیز در کمر و پاها که به همراه ضعف و بی حس شدن کمر نیز میتواند از علائم پارگی دیسک کمر باشد.
اینستاگرام دکتر مسعود اعتدالی بهترین متخصص کایروپراکتیک