درمان درد شانه | مفصل شانه یکی از پرتحرک‌‌‌ترین مفاصل بدن است که با کمک آن می‌توانید بازو را به جلو، عقب، بالا و پایین برده و یا بچرخانید. از شانه کردن و مسواک زدن گرفته تا برداشتن ظروف از کابینت، این مفصل در اغلب فعالیت‌‌های روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد. این میزان تحرک، شانه را مستعد آسیب می‌کند. درواقع درد شانه یکی از شایعترین مشکلات اسکلتی-عضلانی دنیای امروز است؛ طوری که بیش از ۶۰ درصد از افراد آن را برای حداقل یک بار در زندگی تجربه می‌کنند. درد شانه ،محور حرکتی دست را محدود کرده و در فعالیت‌‌های روزمره اختلال ایجاد می‌کند.
این درد ممکن است به صورت حاد یا مزمن ایجاد شده باشد و حین فعالیت یا استراحت احساس شود. بسیاری از انواع درد شانه موقتی هستند و با خانه‌درمانی بهبود می‌یابند اما درد در بعضی موارد ادامه‌دار بوده و نیاز به درمان تخصصی پیدا می‌کند. در ادامه با شایعترین عوامل درد شانه و درمان آنها آشنا می‌شوید.
با آناتومی شانه آشنا شوید
شانه از ۲ مفصل و ۳ استخوان اصلی تشکیل شده است: مفصل توپی یا گوی و کاسه‌ای (گلنوهومرال)، مفصل آکرومیوکلاویکولار (اخرمی-چنبری)، استخوان بازو (هومروس)، استخوان ترقوه (کلاویکل) و استخوان کتف (اسکاپولا). مفصل آکرومیوکلاویکولار در قله شانه، بین بالاترین قسمت استخوان کتف و ترقوه قرار دارد. مفصل گوی و کاسه‌ای گلنوهومرال نیز شامل سر توپی‌شکل استخوان بازو و حفره کم‌عمق استخوان کتف می‌شود. استخوان‌های شانه در ابتدا و انتهای خود با لایه‌ای از غضروف پوشانده شده‌اند. این استخوان‌‌ها توسط رباط‌ها و تاندونهای متعدد به یکدیگر متصل می‌شوند. علاوه براینها بیش از ۲۰ عضله به طور مستقیم و غیرمستقیم به شانه متصل هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به عضله‌های چرخاننده شانه (روتاتور کاف) اشاره کرد.
درمان درد شانه
بررسی درد شانه
– تاندونیت روتاتور کاف
از بین تمام عوامل درد شانه ،آسیب روتاتور کاف یا عضله چرخاننده شانه، شایعترین آنها است. درواقع حدود دو سوم از انواع درد شانه به اختلالات روتاتور کاف مربوط می‌شوند. روتاتور کاف از گروهی از عضلات و تاندونهای متصل به مفصل شانه تشکیل شده است و بخش توپی سر استخوان بازو را در کاسه مفصل شانه نگه می‌دارد و حرکت دست در جهات مختلف را امکان‌پذیر می‌سازد. انجام حرکات مکرر و مداوم باعث ایجاد التهاب در تاندونهای روتاتور کاف (تاندونیت) می‌شود.
روتاتور کاف و تاندونهای آن مانند لاستیک اتومبیل با گذشت زمان و استفاده مکرر، به‌تدریج تحلیل می‌روند و درد شانه ایجاد می‌کنند. درد ناشی از تاندونیت، اوایل خفیف است و فقط حین حرکت مفصل شانه احساس می‌شود اما بعد از مدتی تشدید می‌یابد. تاندونیت روتاتور کاف معمولا با اجتناب از حرکت‌‌های تکراری و تشدیدکننده درد، سرما و گرمای موضعی و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی بهبود می‌یابد. درمانهای دستی، فیزیوتراپی و ورزش‌‌های تقویتی شانه نیز در بهبودی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
– پارگی تاندون
پارگی و نیم‌پارگی تاندونهای ناحیه شانه با درد و محدودیت دامنه حرکتی همراه هستند. این آسیب‌‌ها در تاندونهای روتاتور کاف و عضلات دوسر بازویی بیشتر دیده می‌شوند و معمولا بر اثر حرکات تکراری و مداوم، بالا رفتن سن و تحلیل رفتن تاندون یا ضربه، تصادفات و زمین‌خوردگی رخ می‌دهند. درد ناشی از پارگی حاد تاندون، بسیار شدید است اما در پارگی‌‌های جزئی و مزمن؛ احساس درد و ضعف شانه، تدریجی و پیش‌رونده است. درنتیجه بسیاری از افراد اوایل متوجه این آسیب نمی‌شوند. نیم‌پارگی‌‌های تاندون را می‌توان با استراحت، سرما و گرمای موضعی، داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی و ورزش‌درمانی، بهبود بخشید. اما پارگی‌‌های کامل به جراحی احتیاج پیدا می‌کنند.
– شانه منجمد
شانه منجمد ممکن است در یک یا هر دو شانه اتفاق بیفتد. افراد مبتلا به این عارضه، بر اثر خشکی کپسول شانه دچار درد و محدودیت دامنه حرکتی می‌شوند. در این بیماری، فرد با بالا آوردن دست بلافاصله دچار درد در مفصل شانه می‌شود. درواقع این درد فرد را از بالا آوردن شانه ناتوان می‌کند. این اختلال که تحت عنوان چسبندگی کپسول مفصلی نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که بافت همبند مفصل شانه ضخیم و ملتهب می‌شود. در این شرایط، عضلات روتاتور کاف نیز دچار اسپاسم و گرفتگی می‌شوند.
علت بروز شانه منجمد هنوز ناشناخته است. این بیماری در زنان میانسال و افراد مبتلا به دیابت، اختلالات تیروئید و پارکینسون بیشتر دیده می‌شود. شانه منجمد معمولا خودبه‌خود بعد از گذشت ۱۸ ماه بهبود می‌یابد. این سندرم ۳ مرحله دارد: مرحله درد، مرحله خشکی و مرحله ذوب شدن. در مرحله اول، فرد دچار درد است اما هنور محدودیت حرکتی شدید پیدا نکرده است. در مرحله خشکی، محدودیت حرکتی بیشتر می‌شود و با بالا آوردن دست دردی تیز و ناگهانی در شانه احساس می‌شود. در مرحله ذوب شدن نیز درد و محدودیت حرکتی به‌تدریج برطرف می‌شود. طول درمان شانه منجمد را می‌توان با کمک درمانهای دستی، حرکات اصلاحی، فیزیوتراپی و کمپرس سرد و گرم، کوتاه‌‌‌تر کرد.
– بورسیت شانه
اگر دچار درد عمقی و تیز همراه با احساس داغی و التهاب در ناحیه شانه شده‌اید، ممکن است به بورسیت شانه مبتلا باشید. بورسیت به معنای التهاب بورس‌‌های شانه است. بورس‌‌ها، کیسه‌‌های حاوی مایع هستند که مانند بالشتک محافظ بین عضلات، استخوان‌‌ها و مفاصل نقاط مختلف بدن قرار می‌گیرند و از ساییدگی و اصطکاک آنها روی هم جلوگیری می‌کنند. درواقع این بافت‌‌ها بدون وجود بورس‌‌ها نمی‌توانند در کنار هم حرکت کنند و عملکرد طبیعی داشته باشند.
حرکات مکرر و فشار بیش از حد بر کیسه‌‌های بورس شانه در فعالیت‌‌هایی مثل پرتاپ توپ یا حمل بار از بالای سر باعث درد و التهاب و افزایش مایع درون بورس می‌شوند. درد ناشی از بورسیت معمولا در بخش خارجی شانه احساس می‌شود و با بالا بردن بازو تشدید می‌شود. این عارضه معمولا با استراحت، سرما و گرمای موضعی، مسکن‌‌ها، درمانهای دستی، فیزیوتراپی و حرکات کششی، اصلاحی و قدرتی بهبود می‌یابد.
– پارگی‌‌های لابروم
لابروم، لایه‌ای از جنس غضروف است که سطح حفره مفصل شانه را می‌پوشاند. این لایه در عین حال که به مفصل شانه ثبات می‌دهد، تحرک‌پذیری آن را نیز حفظ می‌کند. پارگی لابروم یکی از آسیب‌‌های شایع در ورزشکاران حرفه‌ای است اما در افراد عادی نیز زیاد دیده می‌شود. درواقع نیمی از افراد میانسال به دلیل استفاده مکرر از شانه در طول زندگی خود دچار درجاتی از پارگی لابروم می‌شوند.
از آنجایی که بسیاری از این پارگی‌‌ها بدون علامت هستند، خیلی از افراد متوجه آن نمی‌شوند. اما این پارگی در بعضی موارد می‌تواند دردناک باشد؛ به خصوص حین بالا بردن دست یا حرکت دست به سمت مخالف بدن (مثل زمانی که می‌خواهید با دست چپ، شانه راست خود را بخارانید). پارگی لابروم درجات مختلفی دارد. درمان آن نیز بسته به شدت آسیب می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال اگر لابروم فقط مقداری ساییده و فرسوده شده و هنوز به حفره شانه متصل باشد، با استراحت، فیزیوتراپی و مصرف مسکن، تسکین می‌یابد. اما باید توجه داشت که این پارگی‌‌ها اغلب به طور کامل ترمیم نمی‌شوند و درد آنها پس از مدتی باز می‌گردد. در موارد جداشدگی کامل لابروم نیز احتیاج به جراحی وجود دارد.
– ایمپینجمنت شانه
ایمپینجمنت یا گیرافتادگی تاندون متصل به عضله‌های چرخاننده شانه (روتاتور کاف) به دلیل حرکات مکرر دست بالای سر (مثل حرکات ورزشی شنا) و التهاب و تحت فشار قرار گرفتن تاندون‌‌ها و بورس شانه اتفاق می‌افتد. کیسه بورس هنگام انقباض عضلانی از بافت ماهیچه محافظت کرده و از گیر کردن آن به استخوان جلوگیری می‌کند. اما در ایمپینجمنت شانه، نوعی حالت گیرافتادگی یا نیشگون گرفتن در محل اتصال عضلات به مفصل شانه ایجاد می‌شود.
ایمپینجمنت معمولا حین حرکت دادن دست و شانه در زوایایی خاص باعث بروز درد می‌شود. به عبارتی، درد در این عارضه در تمام امتداد دامنه حرکتی بروز پیدا نمی‌کند و بیشتر در حرکت‌‌های دست بالای سر، به عقب بردن دست یا خوابیدن روی سمت درگیر، احساس می‌شود. این عارضه به‌تدریج باعث ضعف در عضلات چرخاننده شانه می‌شود. از آنجایی که عضلات چرخاننده در حفظ ثبات مفصل شانه نقش اساسی ایفا می‌کنند، هرگونه ضعف در آنها خود می‌تواند منجر به تشدید ایمپینجمنت شود و فرد را وارد سیکل معیوب کند. بنابراین تقویت عضلات چرخاننده و حفظ تعادل میان عضلات و سایر بافت‌‌های شانه در بهبود ایمپینجمنت و پیشگیری از عود آن بسیار موثر است.
– آرتروز و تحلیل مفصل
آرتروز به دلیل تحلیل و فرسودگی بافت غضروفی مفصل ایجاد می‌شود. ابتدا و انتهای هر استخوان با بافت غضرفی پوشانده شده است. این بافت از ساییدگی سر استخوان‌‌ها روی هم جلوگیری می‌کند. با از بین رفتن لایه غضروفی مفاصل، اصطکاک سر استخوان‌‌ها افزایش یافته و درد، التهاب، خشکی مفصل و محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند. افراد مبتلا به آرتروز شانه نمی‌توانند به راحتی بازوی خود را حرکت دهند. گاهی اوقات این افراد حین حرکت شانه صدایی کلیک مانند یا تق‌تق نیز از آن می‌شنوند.
آرتروز شانه در موارد شدید می‌تواند باعث ایجاد خارهای استخوانی شود و دامنه حرکتی را محدودتر و دردناک‌‌‌تر کند. تخریب غضروفی قابل ترمیم نیست اما علائم ناشی از آن را می‌توان با استراحت، اجتناب از فعالیت‌‌های تحریک‌کننده درد، سرما و گرمای موضعی، مسکن‌‌ها، فیزیوتراپی و حرکات کششی و تقویتی عضلات، کاهش داد. روماتیسم یا آرتریت روماتوئید یکی دیگر از بیماری‌‌های تحلیل مفصل است که به دلیل حمله سیستم ایمنی به بافت غضروفی مفصل ایجاد می‌شود. این بیماری نیز می‌تواند باعث درد، سفتی و خشکی در مفصل شانه شود.
– عدم ثبات مفصل شانه
شانه در حالت طبیعی نسبت به دیگر مفاصل بدن، ثبات کمتر و تحرک‌پذیری بیشتری دارد. اگر این ثبات بیش از حد کاهش یابد، فرد مستعد انواع آسیب‌‌های شانه می‌شود. درواقع اگر کاسه مفصل شانه بیش از حد شل باشد و شانه بیش از اندازه لازم در جهات مختلف حرکت کند، لیگامانها دچار کشیدگی شده و مفصل در خطر آسیب‌‌هایی مثل دررفتگی قرار می‌گیرد.
بی‌ثباتی در مفصل شانه بیشتر در ورزش‌‌های پرتابی، شناگران، بازیکنان والیبال و افرادی دیده می‌شود که به طور مکرر از مفصل شانه با حداکثر محور حرکتی استفاده می‌کنند. این عارضه یکی از علل شایع درد شانه در جوانان است. استراحت، گرما و سرمای موضعی و مسکن‌‌ها می‌توانند درد ناشی از بی‌ثباتی شانه را کاهش دهند اما کلید اصلی برای افزایش ثبات شانه، انجام حرکات اصلاحی، ورزش‌درمانی، درمانهای دستی و فیزیوتراپی است.
– دررفتگی شانه
اگر فرد دچار بی‌ثباتی در مفصل شانه باشد و نسبت به بهبود آن اقدام نکند، در خطر دررفتگی شانه یا سابلاکسیشن (نیمه دررفتگی) قرار می‌گیرد. در دررفتگی کامل، بخش توپی مفصل شانه به قدری شل می‌شود که به طور کامل از بخش کاسه‌ای مفصل بیرون می‌آید. در این عارضه، بافت لابروم پاره شده و استخوان بازو از کتف خارج می‌شود. دررفتگی کامل شانه با درد و تغییر شکل وضعیت شانه همراه است. بنابراین می‌توان آن را به راحتی با مشاهده شانه تشخیص داد.
در سابلاکسیشن نیز بخش توپی مفصل از کاسه بیرون می‌آید اما بلافاصله به جای خود بازمی‌گردد. دررفتگی و سابلاکسیشن هر دو می‌توانند بر اثر ضربه و زمین‌خوردگی هم ایجاد شوند. دررفتگی شانه حتما باید توسط فرد متخصص جا انداخته شود. قبل از جا انداختن شانه بهتر است رادیولوژی هم انجام شود زیرا لبه‌‌های تیز استخوان شکسته یا خارهای استخوانی می‌توانند حین جا انداختن شانه باعث آسیب به اعصاب شوند. درد و التهاب پس از جا انداختن شانه را می‌توان با استراحت و مصرف مسکن کنترل کرد. در بعضی موارد نیز استفاده از اسلینگ شانه برای کاهش تحرک دست و فیزیوتراپی برای بازتوانی شانه لازم است.
– ترک‌خوردگی و شکستگی
شکستگی استخوان ترقوه حدود ۵ درصد از شکستگی‌‌ها در افراد بالغ را شامل می‌شود. این نوع شکستگی معمولا با ضربه یا زمین‌خوردگی روی شانه اتفاق می‌افتد. اگر حین ضربه، ورزش یا زمین‌خوردگی از ناحیه شانه صدای تق‌مانند به گوش‌تان رسید و دچار درد و محدودیت حرکتی در شانه شده‌اید باید در اسرع وقت به مراکز درمانی مراجعه کنید زیرا بعضی از آسیب‌‌های شانه اگر به موقع تحت درمان قرار نگیرند به درستی ترمیم نمی‌شوند. شکستگی ترقوه می‌تواند خفیف یا شدید باشد.
در شکستگی‌‌های شدید، دو طرف استخوان از یکدیگر دور می‌شوند. این موارد معمولا بسیار دردناک هستند و به جراحی احتیاج پیدا می‌کنند. اما شکستگی‌‌های خفیف و ترک‌‌های استخوانی معمولا با استراحت و استفاده از اسلینگ برای محافظت از محل شکستگی، بهبود می‌یابند. در هر صورت ترمیم شکستگی ممکن است چندین ماه زمان ببرد. برای حفظ قدرت عضلانی و محور حرکتی شانه باید از ورزش‌درمانی و فیزیوتراپی نیز کمک گرفت.
– دیسک گردن
از آنجایی که عضلات گردن بر عملکرد شانه تاثیرگذار هستند، هرگونه آسیب به گردن می‌تواند شانه و کتف را نیز تحت تاثیر قرار دهد. خیلی اوقات درد شانه از بخش بالایی ستون فقرات و گردن نشأت می‌گیرد. بیرون‌زدگی دیسک‌های بین‌مهره‌ای گردن یکی از علل شایع درد شانه است. این بیرون‌زدگی می‌تواند بر نخاع و ریشه‌‌های اعصاب مربوط به شانه و دست تاثیر بگذارد و در طولانی‌مدت منجر به ضعف و تحلیل عضلات دست و بازو و درد شدید شود. خوشبختانه اغلب موارد بیرون‌زدگی دیسک به درمانهای غیر تهاجمی جواب می‌دهند.
– تاندونیت کلسیفیه
در این بیماری، کریستال‌های کلسیم درون تاندون تجمع پیدا می‌کنند و باعث درد، التهاب و اختلال عملکرد تاندون می‌شوند. تاندونیت کلسیفیه ناحیه شانه بیشتر در تاندونهای روتاتور کاف اتفاق می‌افتد. درد ناشی از این اختلال تدریجی است و معمولا هنگام خواب یا حرکات دست بالای سر (مثل زمان لباس پوشیدن) تشدید می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به تاندونیت کلسیفیه، خودبه‌خود بعد از ۳ تا ۶ ماه بهبود می‌یابند. اما این بیماری در بعضی موارد مزمن می‌شود و به درمانهای تخصصی احتیاج پیدا می‌کند.
– دررفتگی ترقوه
در این آسیب، استخوان ترقوه از محل اتصال خود به استخوان کتف جدا می‌شود. دررفتگی ترقوه معمولا بر اثر زمین‌خوردن یا ضربه شدید ایجاد می‌شود. در این ضربه، لیگامان‌های مفصل اخرمی-چنبری (مفصل بین استخوان ترقوه و کتف) دچار پارگی می‌شوند و ترقوه را از محل خود خارج می‌کنند. دررفتگی ترقوه با برجستگی در بالای شانه همراه است. این عارضه باید توسط فرد متخصص تحت درمان قرار بگیرد. اگر جابجایی ترقوه خفیف باشد، می‌توان از درمانهای غیرجراحی مثل بی‌حرکتی، کمپرس سرد و داروهای مسکن کمک گرفت. اما اگر جابجایی استخوان زیاد باشد فرد برای ترمیم لیگامانها ممکن است به جراحی احتیاج پیدا کند.
– اختلالات عضله دو سر بازویی
التهاب تاندون عضله دو سر بازویی باعث درد تدریجی در جلوی شانه و درد انتشاری به عضله دو سر بازویی می‌شود. این درد معمولا هنگام خواب یا با حمل مکرر بار، حمل کیف‌‌های سنگین و حرکات دست در بالای سر تشدید می‌شود. بعضی از افراد مبتلا به این التهاب، حین حرکات چرخشی شانه نیز صدایی کلیک‌مانند از آن می‌شنوند. پارگی تاندون عضله دو سر بازویی یکی دیگر از عوامل درد شانه است که باعث جدایی عضله دو سر بازو از مفصل شانه می‌شود. از علائم این عارضه می‌توان به صدای ناگهانی از شانه، درد شدید، کبودی، تورم و ایجاد برجستگی در بالای حفره آرنج اشاره کرد. عوارض مربوط به تاندونهای عضله دو سر بازو اغلب با درمانهای غیرتهاجمی، کمپرس سرد، استراحت و … بهبود می‌یابند. اما ورزشکاران یا افرادی که برای ادامه فعالیت‌‌های خود نیازمند قدرت عضلانی بالا هستند شاید برای ترمیم تاندون به جراحی احتیاج پیدا کنند.
– عارضه اسلپ (SLAP)
عارضه اسلپ درحالتی بوجود می‌آید که تاندون ماهیچه دوسر بازویی، دور سر استخوان بازو گیر بیفتد. این عارضه در تمام موارد دررفتگی شانه ایجاد می‌شود اما می‌تواند بدون بروز دررفتگی نیز رخ دهد. آسیب‌‌های ورزشی در حمل وزنه‌‌های سنگین، حرکات پرتابی و هرگونه حرکت با قدرت در مفصل شانه می‌تواند در بروز عارضه اسلپ نقش داشته باشند. در این بیماری، درد معمولا در عمق مفصل حس می‌شود. از دیگر علائم آن می‌توان به احساس صدای تق‌تق در شانه، درد و محدودیت حرکتی شانه در بعضی جهات اشاره کرد. عارضه اسلپ در مراحل اولیه و موارد خفیف با درمان غیرجراحی بهبود می‌یابد اما در موارد شدید و عدم پاسخگویی به درمان غیرتهاجمی، نیاز به جراحی پیدا می‌کند.
– نشانگان خروجی قفسه سینه
نشانگان خروجی قفسه سینه (Thoracic outlet syndrome) معمولا باعث بی‌حسی، گزگز و درد شانه ،بازو و دست می‌شود. این اختلال به دلیل فشار بر شبکه اعصاب بازویی (brachial plexus) در ناحیه گردن اتفاق می‌افتد. درواقع اگر عضلات نردبانی (scalene muscles) پایین گردن دچار گرفتگی مزمن شوند، شبکه اعصاب بازویی را تحت فشار قرار می‌دهند و علائم سندروم نشانگان خروجی را ایجاد می‌کنند. افرادی که دارای زائده دنده گردنی هستند، بیشتر به این سندرم مبتلا می‌شوند. نشانگان خروجی قفسه سینه را می‌توان با درمانهای غیرتهاجمی‌مثل درمانهای دستی، حرکات اصلاحی و کششی، فیزیوتراپی و … بهبود بخشید. در صورت عدم پاسخگویی به این درمان‌‌ها می‌توان از روش‌‌های دیگر مثل تزریق یا جراحی کمک گرفت.
– وضعیت‌‌های غلط بدن
عارضه سر به جلو یکی از شایعترین عوامل اسپاسم و گرفتگی عضلات شانه و کتف است. این عارضه یکی از وضعیت‌‌های غلط بدن است که منجر به آسیب ستون فقرات گردنی می‌شود. وقتی سر تعادل خود را روی شانه و ستون فقرات از دست می‌دهد و به جلو متمایل می‌شود، عضلات بخش بالایی پشت وارد انقباض و اسپاسم می‌شوند تا تعادل سر را در برابر نیروی جاذبه حفظ کنند.
ادامه این وضعیت منجر به درد و انتشار آن به گردن، شانه و کتف و درد شانه می‌شود. قوز کردن یکی دیگر از عواملی است که بر کتف و عضلات پشت تاثیر می‌گذارد و به مرور زمان باعث تضعیف و کوتاه شدن آنها می‌شود. در این شرایط فرد نمی‌تواند دست خود را بدون تکان دادن کتف، حرکت دهد. به عبارت ساده‌تر، عضلات کتف هم‌زمان با تکان خوردن دست حرکت خواهند کرد. حرکت مداوم در ناحیه کتف نیز موجب افزایش آسیب‌پذیری عضله‌های سرشانه و مفصل شانه می‌شود.
– دردهای انتشاری
درد انتشاری معمولا با حرکت دادن شانه تشدید نمی‌شود. اختلالات مربوط به ستون فقرات گردنی، بیماری‌‌های کبد، قلب و کیسه صفرا از دسته بیماری‌‌هایی هستند که می‌توانند منجر به انتشار درد به شانه شوند. برای مثال درد دست یا شانه سمت چپ می‌تواند نشانه‌ای از شروع سکته قلبی باشد. بنابراین اگر درد شانه با سایر علائم سکته قلبی مثل درد و فشار در ناحیه قفسه سینه، تعریق سرد، حالت تهوع و تنگی نفس همراه باشد، باید به سرعت به مراکز درمانی مراجعه کرد.