بررسی عوامل پوکی استخوان در افراد
پوکی استخوان باعث می‌شود که استخوان‌ها ضعیف و شکننده شوند، از علل پوکی استخوان می‌توان به سن و ژنتیک را نام برد.
پوکی استخوان یا استئوپروز، عبارت است از حالتی که در اثر تخریب بافت استخوانی، توده استخوان کاهش یافته سرانجام به شکستگی استخوان منجر می‌شود (تعداد و اندازه تیغه‌های استخوانی بافت استخوان کاهش می‌یابد). به طوری در اثر پوکی استخوان کشش و یا حتی تنش‌های خفیف مانند خم شدن یا سرفه باعث ایجاد شکستگی می‌شوند. شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان معمول در لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ می‌دهد. پوکی استخوان دلیل تعدادی از شایع‌ترین بیماری‌های اورتوپدی است.
پوکی استخوان چیست؟
استخوان، بافت زنده است که دائماً در حال شکسته شدن و جایگزینی است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که ایجاد استخوان جدید با حذف استخوان قدیمی ادامه پیدا نکند. پوکی استخوان بر مردان و زنان همه نژادها تأثیر می‌گذارد؛ اما زنان سفید پوست و آسیایی – به ویژه زنان مسن که در معرض یائسگی هستند – بیشترین خطر را دارند. داروها، رژیم غذایی سالم و تحمل وزن، می‌توانند به جلوگیری از از دست رفتن استخوان یا تقویت استخوان‌های ضعیف کمک کنند.
داخل استخوان سالم فضاهای کوچک مانند لانه زنبوری وجود دارد.
این بیماری این فضاها را افزایش می‌دهد، باعث می‌شود استخوان‌ها قدرت و تراکم کم تری داشته باشند. رنج بروند. این بیماری می‌تواند در افراد هر سنی رخ دهد، اما در افراد مسن، به ویژه زنان، بیشتر است.علل پوکی استخوان
توده استخوانی هر فرد معمول در سی و سی و پنج سالگی به بیشترین حد خود می‌رسد. پس از این سن، کم شدن توده استخوانی به صورت یک روند طبیعی آغاز می‌شود. در واقع با افزایش سن مقدار استخوانی که تخریب می‌شود بیشتر از مقداری است که ساخته می‌شود. یکی از علل این بیماری همین مورد می‌تواند باشد. استحکام استخوان به دو عامل اصلی بستگی دارد: مقدار توده استخوان (تراکم استخوان) و کیفیت استخوان.
شکستگی‌های استخوان ناشی از پوکی استخوان
مهم‌ترین علت شکستگی‌های استخوانی در سنین بعد از یائسگی در زنان و افراد مسن، این بیماری است. شکستگی‌های استخوان ناشی از پوکی استخوان، به ویژه در استخوان ران، مهره‌های ستون فقرات و مچ دست اتفاق می‌افتد، ولی هر استخوانی ممکن است در اثر پوکی استخوان بشکند. بعضی از شکستگی‌های استخوان به‌ویژه استخوان ران، می‌توانند باعث معلولیت دائمی شوند.
علائم پوکی استخوان
به پوکی استخوان بیماری خاموش نیز اطلاق می‌شود، زیرا معمولاً بدون عالمت به پیشرفت خود ادامه می دهد تا موقعی که یک استخوان دراز، مثل استخوان ران بشکند، یا اینکه یک یا چند مهره ستون فقرات بر اثر شکستگی دچار فشردگی شوند. شکستگی مهره‌ها در ستون فقرات می‌تواند با یک درد شدید پشت همراه باشد و یا اینکه عالمت زیادی نداشته و به‌تدریج قد بیمار کوتاه شود و یا تغییر شکل به‌صورت قوز در پشت ظاهر شود. براثر این بیماری، استخوان‌ها چنان شکننده می‌شوند که به‌طور خود به خود و یا با یک ضربه مختصر مثل افتادن به زمین و یا حرکات معمولی نظیر خم شدن و بلند کردن اشیا و یا حتی سرفه کردن می‌شکنند.
مراحل اولیه این بیماری علائم و نشانه‌های هشدار دهنده‌ای را ایجاد نمی‌کنند. در اغلب موارد، افرادی که مبتلا به این بیماری هستند تا زمانی که شکستگی در آنها رخ دهد از بیماری خود خبردار نمی‌شوند. اگر علائم ظاهر می‌شود، برخی از موارد قبلی ممکن است عبارت‌اند از:
- درد در اکثر نقاط بدن
- ضعف در اندام‌ها
- ناخن ضعیف و شکننده
اگر نشانه‌ای ندارید اما سابقه خانوادگی پوکی استخوان داشته باشید، با پزشک صحبت می‌کنید تا بتوانید ریسک خود را برای ابتلا به این بیماری را بررسی کنید.
پوکی استخوان شدید
بدون درمان مناسب، پوکی استخوان می‌تواند بدتر شود. همان‌طور که استخوان‌ها ضعیف تر و ضعیف تر می‌شوند، خطر شکستگی افزایش می‌یابد. علائم استئوپروز شدید ممکن است شامل شکستگی در اثر سقوط یا حتی از عطسه قوی یا سرفه باشد. همچنین علائم آن می‌تواند شامل درد پشت یا گردن یا از دست دادن قد باشد.
علل پوکی استخوان
یکی از مهم‌ترین علل پوکی استخوان، ناکافی بودن ساخته شدن استخوان در دوران کودکی و نوجوانی است. این مسئله باعث می‌شود که مقدار حداکثر توده استخوانی به کمتر از مقدار موردنیاز آن فرد برسد. کمبود این مقدار (حداکثر توده استخوانی)، مهم‌ترین عامل برای افزایش خطر ابتلا به این بیماری در سنین بالاتر می‌باشد. اگر این مقدار به‌اندازه کافی باشد، حتی با از دست رفتن استخوان در سنین بالاتر از در اثر پیری، یائسگی و سایر عوامل، مقدار استخوان باقی مانده به‌اندازه کافی خواهد بود و احتمال دچار شدن به این بیماری کم می‌باشد. از علل پوکی استخوان می‌توان به تخریب استخوان بیشتر از حد طبیعی اشاره کرد، یا اینکه مقدار ساخته شدن استخوان کافی نیست و یا هر دو عامل فوق وجود دارند.
کیفیت نا مناسب استخوان که خود در نتیجه نوع ساختمان استخوان و سایر عوامل است، در کم شدن استحکام استخوان و افزایش خطر شکستگی نقش دارد نیز یکی
دیگر از علل این بیماری است.علل پوکی استخوان
یکی از بزرگترین علل پوکی استخوان سن است. در طول زندگی شما، بدن شما استخوان قدیمی را تخریب و استخوان تازه رشد می‌کند. با این حال، هنگامی که شما در ۳۰ سالگی خود هستید، بدن شما شروع به شکستن استخوان سریعتر از آنکه بتواند آن را جایگزین کند، می‌کند. این باعث می‌شود که استخوان‌ها کمتر متراکم و شکننده تر باشند و بنابراین بیشتر در معرض شکستگی قرار دارند.
یائسگی
یکی دیگر از علل پوکی استخوان، یائسگی است که در زنان بالای ۴۵ تا ۵۵ سال رخ می‌دهد. با توجه به تغییر در سطوح هورمون مرتبط با آن، یائسگی می‌تواند سرعت تخریب استخوان‌ها را افزایش دهد. در سنین بعد از یائسگی، کم شدن تولید هورمون استروژن عامل مهمی در از دست دادن توده استخوان در زنان می‌باشد. استروژن یک هورمون زنانه است که در ساختن و نگهداری استخوان نقش کلیدی دارد. کم شدن این هورمون، چه به علت یائسگی، یا برداشتن تخمدان توسط عمل جراحی و یا شیمی درمانی و رادیوتراپی (درمان با اشعه) برای درمان سرطان می‌تواند منجر به کاهش توده استخوان و در نهایت این بیماری شود. بعد از یائسگی با کم شدن تولید هورمون استروژن توسط تخمدان ها سرعت از دست رفتن استخوان زیاد می‌شود. بیشترین سرعت از دست رفتن استخوان در چند سال اول دوران یائسگی است.
در مردان نیز مقدار هورمون‌های مردانه بعد از سنین متوسط عمر، به‌تدریج رو به کاهش می‌گذارد. کاهش این هورمون‌ها در مردان، احتمالاً در از دست داد استخوان بعد از سن ۵۰ سالگی نقش دارند که می‌تواند یکی از علل این بیماری در مردان باشد. پوکی استخوان در نتیجه از دست رفتن استخوان در بسیاری از بیماری‌ها، تغذیه نامناسب مصرف داروهای خاص و بعضی درمان‌های طبی می‌تواند ایجاد شود. به طور مثال، مصرف طولانی مدت داروهای ضد تشنج و گلوکوکورتیکوئیدها می‌توانند از علل پوکی استخوان باشد. سایر علل این بیماری عبارت‌اند از مصرف زیاده از حد مشروبات الکلی، بیماری‌های بی اشتهایی روانی، کمبود هورمون‌های جنسی، پر کاری غدد تیروئید، بیماری‌های کلیوی و بعضی از بیماری‌های دستگاه گوارش باشد.
افراد در خطر پوکی استخوان
بزرگترین عوامل خطر پوکی استخوان عبارت‌اند از:
- زن بودن
- سن
- داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- تغذیه نامناسب
- عدم فعالیت فیزیکی
- سیگار کشیدن
- مصرف داروهای خاص
- وزن کم بدن
شما می‌توانید تعدادی از این عوامل خطر این بیماری را کنترل کنید، مانند تغذیه نامناسب و عدم فعالیت. به عنوان مثال، بهبود رژیم غذایی و شروع یک برنامه ورزشی می‌تواند سلامت استخوان شما را بهبود بخشد. با این حال، شما نمی‌توانید سایر عوامل خطر مانند سن و جنس خود را کنترل کنید.
تشخیص پوکی استخوان
برای تشخیص پوکی استخوان، گرفتن شرح حال و سوابق پزشکی، معاینه، آزمایشات خون و ادرار و سنجش تراکم استخوان الزم می‌باشند. در شرح حال و سوابق پزشکی، سؤالاتی پرسیده می‌شود که وجود عوامل خطر برای پوکی و شکستگی استخوان را مشخص کنند. سابقه شکستگی استخوان، نوع تغذیه، مصرف داروها، سابقه فامیلی این بیماری و شکستگی استخوان و وضعیت قاعدگی ازجمله این سؤالات می‌باشند. در موقع معاینه، پزشک به کوتاه شدن قد، تغییرات ستون فقرات و حفظ تعادل در موقع راه رفتن دقت می کند. اگر بیمار کمردرد داشته، یا قد وی کوتاه شده و یا تغییر شکل در ستون فقرات رخ داده باشد، عکس برداری با اشعه ایکس صورت می‌گیرد تا عوارض این بیماری در ستون فقرات ارزیابی شود. ولی عکس برداری با اشعه ایکس نمی‌تواند بیماری پوکی استخوان را در مراحل اول تشخیص دهد.
شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی
برای تشخیص زودرس کمبود تراکم استخوان و پوکی استخوان، بهترین راه انجام سنجش تراکم استخوان می‌باشد. آزمایشات خون و ادرار و عکسبرداری با اشعه ایکس برای تشخیص علل ثانویه این بیماری کمک کننده می‌باشند. درمان این بیماری هدف اصلی در درمان کسانی که مبتلا به این بیماری هستند، پیشگیری از شکستگی‌های استخوان است. برنامه درمانی جامع بجز دارو شامل تغذیه مناسب، ورزش و جلوگیری از افتادن به زمین می‌باشد. برای درمان پوکی استخوان از یک یا چند داروی ضد پوکی استخوان استفاده می‌شود.
داروهای ضد پوکی استخوان سرعت از دست رفتن استخوان را کاهش می‌دهند و یا باعث ساخته شدن استخوان می‌گردند و بدین ترتیب با افزایش تراکم استخوان، خطر شکستگی استخوان را کاهش می‌دهند. علاوه بر مصرف داروهای ضد پوکی استخوان، مصرف مقادیر توصیه‌شده کلسیم و ویتامین د نیز ضروری است. ورزش و فعالیت و رعایت اصول روش زندگی سالم هم در درمان این بیماری اهمیت دارند. در مورد این بیماری ثانویه به علل دیگر، بهترین راه درمان، تشخیص و برطرف کردن آن علت می‌باشد.
به‌طور مثال اگر داروئی مصرف می‌شود که بر تراکم استخوان اثر دارد، پزشک معالج ممکن است مقدار دارو را کم کرده و یا آن را قطع کرده و داروی دیگری تجویز کند. اگر به علت یک بیماری مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس، احتیاج به مصرؾ طولانی مدت داروهای کورتونی باشد، از بعضی داروهایی که برای پیشگیری از این بیماری هم مناسب‌اند استفاده می‌شود. در این موارد نیز فعال بودن واحد امکان، تغذیه مناسب، مصرف کافی کلسیم و ویتامین‌ها، اجتناب از سیگار کشیدن و عدم مصرف زیاد مشروبات الکلی اهمیت دارند.
عوارض جانبی
شکستگی استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا مفصل ران، جدی‌ترین عارضه پوکی استخوان است. در برخی موارد شکستگی نخاعی می‌تواند رخ دهد حتی اگر کاهش نیافته است.