با این راهکارها کهنسالی را به تعویق بیاندازید
پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که زمان بروز آن کهنسالی افراد جامعه بوده و بارزترین نشانه آن کاهش استحکام استخوانها است.
پوکی استخوان بانام علمیتر استئوپروز بر اساس یک تعریف استاندارد از سوی انجمن ملی بهداشت و درمان ایالات متحده آمریکا، یک اختلال اسکلتی است که زمان بروز آن کهنسالی افراد جامعه بوده و بارزترین نشانه آن کاهش استحکام استخوانها است. این پدیده امروزه به یک چالش و نگرانی برای افراد پا به سن گذاشته جوامع مختلف بدل شده است،
بر همین اساس، افراد مبتلا به این عارضه بیش از سایر افراد در معرض شکستگی اسکلتی و از کار افتادگی حرکتی قرار میگیرند. همانطور در تصویر زیر مشاهده میکنید، در فضای محصور در میان بافتهای استخوانی سالم، ناحیههایی مشابه لانههای زنبور وجود دارند که این نواحی بر اثر بیماری پوکی استخوان بزرگتر شده تا به این ترتیب قدرت استحکام استخوانها را تحت شعاع قرار دهد. همچنین سطح خارجی و رویی استخوانها نیز به همین ترتیب ضعیفتر میشود.
مقاسیه بافت استخوانی در بافت سالم و بافت بیمار
در حقیقت این بیماری میتواند در هر سنی به سراغ افراد بیاید، اما بر اساس گزارشها بیشترین جمعیت مبتلا به این بیماری را افراد مسن و بهویژه زنان تشکیل میدهند. بر اساس گزارش سازمان ملی بهداشت ایالات متحده، بیش از ۵۳ میلیون نفر در ایالات متحده تحت تأثیر خطرات ناشی از این بیماری هستند. بر اساس همین گزارش، سالیانه در حدود دو میلیون شکستگی بر اثر ابتلا به این عارضه ثبت گردیده است. در ادامه این مقاله به بحث در رابطه با علائم، نشانهها و راههای جلوگیری به این عارضه خواهیم پرداخت.
علائم
حقیقت آزار دهنده در رابطه با این عارضه این است که مراحل اولیه پیشرفت این بیماری بدون هیچگونه علامت هشدار دهندهای سپری میشود. در حقیقت بیماران مبتلا تنها هنگامی به این موضوع پی میبرند که بهطور اتفاقی تحت تصویر برداری گسترده MRI قرار بگیرند، در غیر این صورت پیشرفت این بیماری تا زمان وقوع شکستگیهای ناگهانی و ساده قابل تشخیص نیست.
بهطور کلی وقوع نسبی نشانههای زیر در بانوان، آن هم در سنین بعد از یائسگی میتواند زنگ خطری برای مراجعه زودهنگام به پزشکان ارتوپدی باشد:
- شکنندگی ناخن
- ضعف بافت لثهها
- خمیدگی کمر
- ضعف عمومی حرکتی
- درد در مهرههای کمر
- شکستگی غیرقابل انتظار استخوانها
در صورت وجود سابقه این بیماری در افراد خانواده، حتی در صورت نبودن هیچ یک از نشانههای ذکر شده، مراجعه مستمر به پزشکان مربوطه مفید است.
عوامل مؤثر در ابتلا به پوکی استخوان:
سن:
مهمترین عامل در تسریع روند تخریب بافت اسکلتی انسان مقوله سن است. روند جایگزینی سلولهای جدید بهجای سلولهای قدیمی استخوانی تا سن ۳۰ سالگی روندی مثبت شناخته میشود؛ این در حالی است که این روند از سن ۳۰ سالگی به بعد منفی شده و سرعت جایگزینی سلولهای جدید بهمرور کمتر از سرعت از بین رفتن سلولهای قدیمی میشود. این روند بهمرور زمان باعث میشود از تراکم بافتهای استخوانی کمتر شده به شکنندگی آنها بهمرور افزایش یابد.
یائسگی:
یکی دیگر از علل اصلی پوکی استخوان، یائسگی است که در زنان بالای ۴۵ تا ۵۵ سال رخ میدهد. با توجه به تأثیر این اتفاق در سطح هورمونهای زنان، یائسگی به روند کاهش تراکم استخوانی کمک میکند. نکته قابل توجه این است که معمولاً از تراکم استخوانهای مردان نیز در این سن کاسته میشود، اما روند این کاهش نسبت به کاهش در بانوان کمتر است. با این حال این روند در سن ۷۰ سالگی در آقایان و بانوان بهطور تقریبی برابر میشود.
شرایط پزشکی:
ابتلا به عارضههایی همچون هیپرتیروئیدیسم نیز میتواند این روند را تسریع دهد. همچنین مصرف بلند مدت داروهای از دسته کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی نیز میتواند در این روند بسیار مؤثر باشد. همچنین مصرف سیگار نیز بهعنوان یکی از محرکهای پوکی استخوان معرفی شده است. در گزارشهای ثبت شده عنوان شده است که از میان نژادهای مختلف دنیا، مردم نزاد قفقازی آسیایی بیشترین استعداد را برای ابتلا زود هنگام به این عارضه را دارا هستند.
تشخیص
بهطور کلی تشخیص این عارضه توسط پزشک متخصص، پس از یک رشته معاینات فیزیکی، بررسی سابقه خانوادگی و تجویز آزمایشهای ادرار و خون صورت میگیرد. در نهایت نیز آزمون سنجش میزان تراکم استخوان بهعنوان آخرین گواه اثبات بیماری انجام میشود.
این آزمایش که بهوسیله اشعه X صورت میگیرد، برای اندازه گیری تراکم استخوانها در نواحی مچ دستها، کمر یا ستون فقرات استفاده میشود. این سه منطقه بیشترین خطر ابتلا به پوکی استخوان را دارند. معمولاً برای انجام صحیح این آزمایش به 20 الی 30 دقیقه زمان احتیاج است.
درمان
اگر آزمایشهای شما نشان میدهد که پوکی استخوان دارید، پزشک برای شما یک طرح درمانی را آغاز خواهد کرد. این طرح میتواند مرکب از تجویز دارو، تغییر شیوه شامل افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D و همچنین ورزش مناسب باشد.
در واقع تا کنون هیچ درمان قطعی برای پوکی استخوان معرفی نشده است، اما درمان مناسب میتواند به محافظت و تقویت استخوانها کمک کند. این درمانها میتواند باعث کاهش سرعت تخریب استخوان در بدن شما شود. برخی از درمانها نیز میتوانند رشد سلولهای استخوانی جدید را تحریک کنند.
شایعترین داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده میشود، گروه دارویی بیس فسفونات ها هستند. برای جلوگیری از دست دادن توده استخوانی، بیس فسفوناتها استفاده میشود.
پیشگیری
پیشگیری شاید مؤثرترین راه برای کاهش آسیبهای ناشی از پوکی استخوان باشد. بهطور کلی تغذیه خوب و ورزش منظم برای حفظ سلامت استخوانها در طول زندگی ضروری است. در زیر به بررسی تاثیر مواردی که بیشترین نقش را در پیشگیری از پوکی استخوان دارند، میپردازیم:
پروتئین:
پروتئین یکی از اجزای تشکیل دهنده استخوان است. دریافت پروتئین به میزان کافی یکی از مهمترین مواردی است که افراد باید در تمام طول زندگی خود به آن توجه کنند. بهطور کلی افرادی که به رژیمهای گیاهخواری تمایل دارند بیشتر در معرض کمبود پروتئین هستند؛ آنها میتوانند با مصرف منابع غیر حیوانی همچون آجیلها و سویا کسری پروتئینی رژیم تغذیهای خود را جبران کنند.
وزن بدن:
همانطور که افزایش وزن و توده بدنی باعث افزایش احتمال شکستگی استخوانها میشود، کمبود وزن نیز در افزایش شانس شکستگی نقش مثبت دارد. لذا حفظ تناسب اندام و وزن مناسب برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان بسیار مؤثر است.
کلسیم:
مردان و زنان در سنین ۱۸ الی ۵۰ سالگی به روزانه حدود ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند. این در حالی است که این نیاز در سنین ۵۰ سالگی برای زنان و ۷۰ سالگی برای مردان به میزان ۱۲۰۰ میلی گرم در روز افزایش مییابد. م
محصولات زیر بهعنوان منابع غنی از کلسیم معرفی میشوند:
- محصولات لبنی کم چرب
- سبزیها
- کنسرو ماهی آزاد یا ساردین بااستخوان
- محصولات سویا
- غلات غنی شده با کلسیم
- آب پرتقال طبیعی
در صورتی که تأمین کلسیم مورد نیاز روزانه برای شما مقدور نیست، مصرف مکملهای حاوی کلسیم پیشنهاد میشود. ناگفته نماند که بر اساس گزارشها مصرف بیرویه کلسیم نیز میتواند موجب ایجاد بیماریهای سنگ کلیه یا افزایش خطر وقوع سکته قلبی شود.
ویتامین دی:
ویتامین D توانایی بدن شما برای جذب کلسیم را بهبود میبخشد و سلامت استخوان را تضمین میکند. این ویتامین بهصورت طبیعی با قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب تأمین میشود، اما در صورتی که به دلایل مختلف این امکان میسر نشود، میتوان با تجویز دارویی این ویتامین نسبت به جذب آن اقدام نمود.
ورزش:
به بهبود سرعت استخوان سازی و کاهش سرعت تخریب آنها کمک میکند. ورزش مداوم و استاندارد به استخوان سازی و بهبود عملکرد عضلات بهعنوان بازوی کمکی اسکلت اندامی کمک میکند. بدون شک تأثیر انجام ورزش مداوم و مستمر جوانی بر استحکام اسکلت اندامی بزرگسالی بر کسی پوشیده نیست. لذا بهعنوان آخرین و مهمترین توصیه، پیشنهاد میشود در کنار ترک مصرف دخانیات، انجام تمرینات مستمر ورزشی در برنامه روزمره زندگیتان قرار بگیرد.